Zapraszamy do zapoznania się z drugim, z serii artykułów dotyczących najważniejszych elementów uprawy ziemniaka. Poprzednio pisaliśmy o tym dlaczego tak ważne jest badanie zasobności gleby i jej odczynu. Na podstawie analizy gleby i znajomości wymagań pokarmowych rośliny jesteśmy w stanie ustalić zbilansowane nawożenie, pozwalające wyprodukować wysokiej jakości i odpowiedniej ilości plon, bez ryzyka ich wymywania z gleby, stwarzając zagrożenie dla środowiska naturalnego.
Dziś zajmiemy się kolejnym, jednak nie mniej ważnym elementem agrotechniki ziemniaka – czym kierować się przy wyborze odmiany ziemniaka? I dlaczego jest to tak istotne?
Bez względu na rodzaj uprawianej rośliny – nie ma odmiany idealnej, która sprawdzi się u każdego rolnika, w każdym gospodarstwie. Wybór odmiany nie jest prostą sprawą, a jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na osiągane wyniki produkcyjne. Dlatego przed podjęciem decyzji o wyborze, a następnie o zakupie materiału siewnego, bądź sadzeniowego warto przeprowadzić wnikliwą analizę warunków glebowo-klimatycznych rejonu w którym planujemy uprawę.
Dostarczamy system wspomagający podejmowanie decyzji – w tym decyzji o wyborze odmiany, na podstawie znajomości warunków glebowych (klasy bonitacyjne gleb), warunków klimatycznych występujących w danym regionie (województwie), a także wiedzy o zwiększonym zagrożeniu na występowanie określonych szkodników i chorób na danym stanowisku oraz innych dostarczanych do systemu danych. Opieramy się na liście odmian zalecanych przez COBORU (Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych) – urząd odpowiedzialny za rejestrację oraz badanie odmian roślin uprawnych
WYBÓR ODMIANY ZIEMNIAKA – jednym z najważniejszych elementów prawidłowej agrotechniki
Na samym początku planowania uprawy ziemniaka należy określić kierunek produkcji – a więc jego przeznaczenie, a następnie na podstawie tej wiedzy dobieramy określone, wyspecjalizowane dla konkretnego kierunku produkcji odmiany rośliny.
Ziemniak jest rośliną uprawianą w większości krajów świata, będąc najpopularniejszym źródłem pożywienia dla ludzi (obok ryżu i pszenicy). Uprawia się je na wszystkich kontynentach, a najwięcej w Azji oraz w Europie (producenci prawie 80% produkcji ziemniaka na świecie). Polska znajduję się w czołówce producentów pod względem wielkości powierzchni upraw ziemniaków w Europie, jednak od kilkunastu lat obserwujemy stały jej spadek (wykres- zmiany powierzchni uprawy ziemniaka i plonowania).
PRZEZNACZNIE
Uprawiamy ziemniaki jadalne stanowiące podstawę wielu dań, a także nadal wykorzystywane są do skarmiania zwierząt gospodarskich (ziemniaki pastewne) oraz w przemyśle – skrobiowym, spirytusowym, kosmetycznym, farmaceutycznym i papierniczym. Przy uprawie ziemniaków jadalnych istotnym aspektem przy wyborze odmiany są również preferencje konsumentów co do smaku ziemniaków.
WCZESNOŚĆ
Kolejnym elementem, który powinniśmy uwzględnić wybierając odmianę ziemniaka jest jego wczesność,ze względu na długość okresu wegetacji ziemniaki dzielimy na 5 klas:
- bardzo wczesne (60-90 dni)
- wczesne (90-110 dni)
- średnio wczesne (110-125 dni)
- średnio późne (125-135 dni)
- późne (powyżej 135 dni)
POTENCJAŁ PLONOWANIA
Jest jednym z ważniejszych cech, na którą zwracają rolnicy przy wyborze odmiany. Dzięki doświadczeniom porównawczym (PDO) prowadzonym przez COBORU możemy przeanalizować wyniki plonowania konkretnych odmian w poszczególnych latach. Warto jednak brać pod uwagę wyniki odmian w tym samym rejonie, w którym planujemy uprawę – często odmiany są mocno zrejonizowane, to znaczy są dobrze przystosowane do konkretnych warunków występujących w określonym rejonie, dzięki czemu ich plonowanie jest na wysokim poziomie. Jednak w innym rejonie już ich plonowanie utrzymuje się na przeciętnym poziomie.
ODPORNOŚĆ NA CHOROBY I SZKODNIKI
Poszczególne odmiany roślin różnią się od siebie także odpornością na porażenie przez najczęściej występujące patogeny chorobotwórcze zagrażające określonym rodzajom upraw. W uprawie ziemniaka są to: wirus Y (Potato virus Y, PVY), wirus L – liściozwój ziemniaka (Potato leafroll virus, PLRV), zaraza ziemniaka – zarówno roślin, jak i bulw (Phytophthora infestans), czarna nóżka (bakterie z rodzaju Pectobacterium spp.: Pectobacterium atrosepticum – główny sprawca w naszym klimacie, Erwinia carotovorum ssp. carotovorum – sporadyczny sprawca czarnej nóżki oraz Dickeya spp. – sprawca choroby w wyższych temperaturach.), parch zwykły (Streptomyces scabiei, Streptomyces acidiscabies)
a także mątwik ziemniaczany
Najbardziej rozsądnym rozwiązaniem wydaje się wybór odmiany o zwiększonej odporności na jak największą ilość chorób, jednak w praktyce ciężko o taką odmianę. Odporność odmian na choroby szacowana jest w skali 9 stopniowej, gdzie 9 – oznacza rośliny o odporności najwyższej, a 1 – o odporności najniższej.
KWALIFIKOWANY MATERIAŁ SIEWNY
Zdrowy, wolny od zanieczyszczeń obcymi gatunkami, o wysokiej zdolności kiełkowania – kwalifikowany materiał sadzeniowy jest jednym z warunków pozwalających uzyskać wysoki plon bulw. Dokładnie zaprawienie bulw ochroni roślinę przed chorobami pozwalając uzyskać szybki i równomierne wschody oraz optymalną obsadę roślin. Zaprawianie bulw jest jedną z najskuteczniejszych i najtańszych metod ochrony roślin.
Uprawa ziemniaków przez kolejne lata, bez wymiany sadzeniaków powoduje wyradzanie się bulw ziemniaka (degeneracja ziemniaka)
Wyradzaniem ziemniaka nazywamy spadek plenności (jak również jakości i wyrównania)odmian roślin uprawnych w kolejnych rozmnożeniach. Przyczyną degeneracji bulw ziemniaka jest porażenie roślin przez wirusy. Problem chorób wirusowych jest związany pośrednio z występowaniem mszyc – wektorów wirusów (Y, M, S i liściozwoju), które przenoszą je na kłujce z chorych roślin (źródeł) na zdrowe w obrębie uprawy.
Roślina ziemniaka porażona wirusami w następnych latach ulega stopniowej degeneracji, koncentracja wirusa wzrasta, powodując obniżenie plonowania rośliny, która sama ulega silnym deformacją, w tym karłowaceniu.